Na politykę spójności w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027 przeznaczono ogółem pond 330 mld euro – z czego 76 mld euro przypadnie Polsce. Zmieniają się jednak jej cele oraz zasady rozdziału środków.
Głównymi beneficjentami nadal będą regiony słabiej rozwinięte – na nie trafi 70 proc. środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+). Ponadto Fundusz Spójności (FS) będzie wspierać 15 krajów objętych polityką spójności w obszarach środowiska i sieci transeuropejskich.
W perspektywie 2021-2027 wyodrębniono pięć celów polityki spójności, które mają zastąpić dotychczasowe 11 celów tematycznych. Cele te sformułowano w sposób ogólny, aby niezależnie od poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego mogły odpowiadać na potrzeby rozwojowe państw członkowskich i ich regionów.
Cztery cele mają charakter sektorowy (CP 1 – Bardziej konkurencyjna i inteligenta Europa, CP 2 – Zielona, nisko-emisyjna, zmierzająca w kierunku zero-emisyjności Europa, CP 3 – Bardziej skomunikowana Europa i CP 4 – Europa społeczna i włączająca społecznie), a jeden – CP 5 (Europa bliska obywatelom) – terytorialny.
Ponadto w nowej perspektywie finansowej wprowadzono nowe instrumenty finansowe, takie jak Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST), który ma wspierać regiony najbardziej dotknięte przez transformację energetyczną i ekologiczną.
Zmianie uległy również kryteria alokacji funduszy polityki spójności. W latach 2014-2020 najważniejszym z nich było PKB na mieszkańca regionu w stosunku do średniej unijnej. W latach 2021-2027 oprócz tego kryterium będą brane pod uwagę również inne wskaźniki, takie jak bezrobocie wśród młodzieży, poziom edukacji, zmiany klimatu, integracja migrantów czy jakość rządzenia.
W nowej perspektywie znacznie silniejsze niż dotychczas będzie powiązanie działań z priorytetami politycznymi UE i nowymi wyzwaniami (np. przeprowadzenie zielonej i cyfrowej transformacji gospodarczej, wdrażanie Europejskiego filara praw socjalnych).
Kolejną niezwykle istotną zmianą jest zwiększenie zakresu warunkowości w dostępie do środków UE. I tak w ramach polityki spójności wprowadzono warunkowość podstawową (4 warunki horyzontalne i 16 warunków tematycznych), która musi być spełniona przez państwo członkowskie przez cały okres perspektywy finansowej (a nie jedynie ex-ante, jak to miało miejsce w okresie 2014-2020). Ustanowiono także specyficzny warunek dla Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji – pełen dostęp do alokacji krajowej jedynie w momencie przyjęcia zobowiązania do osiągnięcia neutralności klimatycznej na poziomie unijnym do 2050 r.
Wszystkie te zmiany sprawiają, że nowa polityka spójności na lata 2021-2027 stwarza zarówno szanse, jak i wyzwania dla Polski. Z jednej strony, nasz kraj nadal będzie największym beneficjentem funduszy polityki spójności, otrzymując ponad 76 miliardów euro na inwestycje w rozwój społeczny i gospodarczy. Z drugiej – aby w pełni wykorzystać te środki – będzie musiał dostosować się do nowych celów i priorytetów polityki spójności, które wymagają większego zaangażowania w kwestie klimatyczne, cyfrowe, społeczne i terytorialne.
Źródło: Samorząd PAP
